พระสมเด็จวัดระฆัง.รุ่นสุดท้าย ปี พ.ศ.2415

สำหรับนักสะสมพระสมเด็จได้ทราบถึงที่มาของพระพิมพ์หลวงวิจารณ์เจียรนัยกับการแกะพิมพ์พระสมเด็จ
หลวงวิจารณ์เจียรนัยได้เข้ามาช่วยสมเด็จท่านแกะพิมพ์พระตั้งแต่ปลายยุคกลาง สมัยรัชกาลที่ 4 และแกะแม่พิมพ์พระถวายต่อมาถึงยุคสมัยรัชกาลที่ 5 นับเป็นเวลานานพอสมควร ในการแกะพิมพ์ในตอนแรกคือปลายสมัยยุคกลาง สมัยรัชกาลที่ 4 ด้วยความใหม่ต่อการทำแม่พิมพ์งานที่ออกมาจึงดูไม่เรียบร้อย พิมพ์พระจะไม่มีรอยกรอบแม่พิมพ์ เวลาถอดพระออกจากแม่พิมพ์เอามาตัดแต่งจะใช้ตอกตัด(ตอกคือไม้รวก - ไม้ไผ่เหลาให้บางเป็นคมมีด) คนตัดแต่งที่เผลอไม่ระวังหรือตัดไม่ชำนาญจะตัดแฉลบเข้าหาซุ้มพระทำให้แหว่ง ดูไม่สวยและเสียหายมาก และพุทธศิลป์ขององค์พระยังไม่งามนัก บางพิมพ์เอวลอย เอวขาด เอวหนา ดูอ้วนไปบ้าง แขนหรือพระหัตถ์ไม่เท่ากันไม่สมดุลย์โย้เอียงไป ซอกรักแร้สองข้างไม่สมดุลย์ข้างซ้ายลึกกว่าข้างขวา หัวไหล่ไม่เสมอข้างขวามนข้างซ้ายตัดเอียงลงดูไม่สวย หูหรือพระกรรณ์ในแม่พิมพ์มี แต่พอพิมพ์ออกมาแค่ติดรางๆ ฐานสิงห์ชั้นกลาง ฐานไม่คมขาฐานจะติดชัดข้างติดไม่ชัดข้างดูไม่สวยงาม ซึ่งเป็นยุคกลางของคุณหลวงที่แกะพิมพ์พระ

การแกะพิมพ์พระชุดใหม่ของท่าน จะเพิ่มการตัดขอบพระโดยเพิ่มเส้นกรอบให้รู้ตำแหน่งการตัด เพราะพระพิมพ์ใหญ่ของท่านซุ้มครอบแก้วด้านบนจะเล็กกว่าด้านล่างจึงต้องทำ เส้นกรอบด้านซ้ายให้ลงมาตรงขอบซุ้มตรงบริเวณแนวกลางแขนซ้ายพระ ส่วนขอบพระด้านขวาเส้นกรอบจะลงมาชนเส้นซุ้มแถวฐานชั้นล่าง กรอบบนจะทำเส้นกรอบให้ชัดขึ้นมองเห็นเป็นเส้นชัดเจนให้ตัดได้ พิมพ์ที่แก้ไขแล้ว มีเวลาช่างตัดขอบพระมักจะตัดออกมา เป็นแนวสี่เหลี่ยมผืนผ้า ข้างซ้ายพระจะตัดตรงลงมานอกกรอบ เลยกลายเป็นเส้นกรอบสองเส้นไป ด้านขวาพระก็เช่นกันจะมีเส้นกรอบสองเส้นในบางองค์ บางองค์ก็ตัดตามเส้นกรอบก็จะมีเส้นเดียว พระที่แก้แม่พิมพ์แล้วจึงมีเส้นกรอบทางด้านซ้ายติดอยู่ นักสะสมพระในปัจจุบันนับถือเป็นตำหนิพิมพ์ที่สำคัญ ถ้าพระองค์ไหนมีเส้นกรอบชัดเจนจะถือว่าถูกพิมพ์มีราคา เลยเรียกเส้นกรอบนี้ว่า เส้นวาสนาหรือเส้นเงินเส้นทอง พระองค์ไหนไม่มีหรือตัดไม่ชัดจะกลายเป็นพระผิดพิมพ์ไป ซื้อขายเป็นพุทธพานิชไม่ได้ ร้ายไปกว่านั้นเซียนบางคนตีเก๊ไปเลยก็มี เออ ! อนิจจา เซียนดูพระตาเปล่า
ในยุคท้ายๆของสมเด็จโตทางวัดจะทำบุญฉลองอายุท่านที่ย่างเข้าปีที่ 85 มีการสร้างพระขึ้นมาใหม่ โดยทางหลวงวิจารย์เจียรนัยอาสาเป็นผู้แกะแม่พิมพ์ถวาย เป็นพระพิมพ์ใหญ่หลายแม่พิมพ์ ท่านได้แก้ไขข้อบกพร่องหลายๆอย่างทำเป็นแม่พิมพ์ที่สมบูรณ์แบบขึ้นมาโดย อาศัยพุทธศิลป์พระบูชา สมัยเชียงแสน,สุโขทัย เป็นแม่แบบ

จุดเด่นของแม่พิมพ์ชุดนี้มีดังนี้
1. ไม่มีเส้นตัดกรอบเหมือนแต่ก่อน แต่จะเป็นบล็อคแม่พิมพ์สำเร็จรูปถอดออกมาได้เลย ด้านซ้าย - และขวาขององค์พระจะสมดุลย์เท่ากัน
2. องค์พระจะสง่างามผึ่งผาย อกผายไหล่ผึ่ง แขนทั้งสองข้างทิ้งดิ่งตรงมาหักศอกตรงเข่าเหมือนกันสองข้าง บางพิมพ์จะเอวหนาผายหน่อย ตามศิลปะพระบูชาเชียงแสน,สุโขทัย ผสมผสานกันได้อย่างเหมาะเจาะทีเดียว
3. เส้นซุ้มครอบแก้วจะหนาใหญ่ ทรงระฆังคว่ำ ซ้ายขวาจะสมดุลย์กัน ไม่เหมือนพิมพ์ที่มีเส้นขอบ
4. ฐานสิงห์จะมีฐานคมชัดทั้งสองข้าง
5. เนื้อพระจะแข็งแกร่งหนึก มากกว่าพระรุ่นก่อน คือ พื้นผิวจะมีตังอิ๊วมากวรรณะจึงออกนำตาล
6. ด้านหลังพระจะเรียบหรือย่นๆเหมือนผิวที่ไม่ขัดมัน
พระในชุดนี้ทำจำนวนจำกัดแค่ 85 องค์ เพื่อฉลองอายุ 85 ปีของท่าน มีบางคนวิจารณ์การทำพระฉลองอายุที่นิยมทำให้เกินอายุเข้าไว้ แต่นี่ท่านอายุครบ 85 ปี ทำไว้ 85 องค์เหมือนทำให้ท่านมรรณภาพตอนอายุ 85 ปี มีเรื่องเล่ากันว่าท่านเองให้กรรมการทำเพียง 85 องค์เพราะท่านอายุแค่ 85 เท่านั้นเลยต้องทำตามท่านว่า..

.ผู้เขียนเห็นว่าต้องมีมากกว่า 85 องค์..เพราะเป็นยุคที่รุ่งเรืองที่สุดของสมเด็จพุฒาจารย์(โต) พรหมรังษี


หลังจากท่านมรณธภาพแล้วเณรรูปหนึ่งไปเก็บทำความสะอาดสถานที่ที่ท่านนั่ง ประจำ เณรไปเปิดผ้าออกเห็นเป็นลายมือท่านเขียนวันเวลาที่จะมรณะภาพไว้ที่กระดาน หลังที่ท่านนั่ง เมื่อมาตรวจสอบวันเวลาดูจะตรงกับที่ท่านมรณะภาพจริงๆ นี่ก็เพราะท่านเป็นอริยะสงฆ์สำเร็จอภิญญา 6 ซึ่งมีอยู่ข้อหนึ่งสามารถรู้เหตุการณ์ล่วงหน้าได้ ระลึกชาติได้...


ที่มา..เมื่อปี พ.ศ.2415 อายุสมเด็จโต 85 ปีหลวงวิจารย์เจียรนัย(เฮง)..ช่างหลวงฝีมือเป็นเอกรับอาสาแกะพิมพ์ฉลองครบ รอบ 85 ปี..จากบันทึกตอนหนึ่งของผู้ใกล้ชิด..ได้กล่าวไว้ว่า.."ตอนสมเด็จพุ ทธฒาจารย์โตอายุย่างเข้า 85 ปี คณะกรรมการศิษย์,ศานุศิษย์สมมติกันว่าจะสร้างทำพระสมเด็จออกมาให้มากที่สุด ..เพื่อเป็นมงคลให้ท่านอายุยืนนาน..แต่เมื่อกราบเรียนให้ท่านทราบ..ท่านกลับ บอกว่า..ฉันอายุ 85 ปีสร้างแค่พิมพ์ละ 85 องค์ก็พอ"..

..... มีคำพูดมากมายจากปากเซียนสอบตก..พระรุ่นนี้ไม่ทันสมเด็จโต..สมเด็จโตไม่ได้ ปลุกเสก...ท่านในฐานะศิษย์ 9 pha.com จะตอบว่าอย่างไร...

ตอบว่าแบบวิชาการว่า..

ข้อ 1 จากประโยคที่ว่า "....ครั้นถึง ณ วันเดือน 5 ปีวอก จัตวาศก จุลศักราช 1234 (ตรงปีพ.ศ.2415) เป็นปีที่ 5 ในรัชกาลที่ 5 กรุงเทพมหานคร สมเด็จพุฒาจารย์(โต )ได้ไปดูการก่อสร้างพระโต..ที่วัดบางขุนพรหมใน ก็ไปอาพาธด้วยโรคชราภาพ 15 วันก็ถึงมรณะภาพบนศาลาใหญ่วัดบางขุนพรหมใน..รับตำแหน่งพุฒาจารย์ได้ 7 ปี นับอายุทางจันทรคติได้ 85 ปี .."

ข้อ 2...จากประโยคที่ว่า" ตอนสมเด็จพุทธฒาจารย์โตอายุย่างเข้า 85 ปี คณะกรรมการศิษย์,ศานุศิษย์สมมติกันว่าจะสร้างทำพระสมเด็จออกมาให้มากที่สุด..เพื่อเป็นมงคลให้ท่านอายุยืนนาน."

พระสมเด็จรุ่นนี้สร้างเพื่อฉลองครบรอบ 85 ปี (สร้างก่อน...เพื่อฉลองอายุ) ..สมเด็จโตมรณะภาพ เดือน 5 เดือนไทย (สิงหาคม พ.ศ.2415)...สมาชิกว่าสร้าง และปลุกเสกทันไหมครับ....พวกเซียนสอบตกนี่..ลอกแต่ข้อสอบไม่เคยอ่านหนังสือ เลย.....

ลักษณะพุทธศิลป์

องค์พระ.. สวยสง่างดงาม..พุทธศิลป์เชียงแสน-สุโขทัย-อู่ทอง-ลังกา..ผสมผสานได้อย่างลง ตัว..องค์พระนั่งขัดสมาธิตั้งตรง..ไหล่ซ้ายขวา..การวางแขนทั้งสองข้างทิ้ง ดิ่งสมดุลกัน..เกศตั้งตรงดูสง่างามยิ่งนัก

เส้นซุ้ม..เรียบนูนมีขนาดเหมาะสม..ไม่เล็ก..ไม่ใหญ่..ไม่โย้..ไม่เอียง..ไม่เว้า..ไม่แหว่ง..ลักษณะหวายผ่าซีก

เส้นฐาน..จะโค้งรับองค์พระ..มีเหลี่ยม..มีคม..พอเหมาะ..คมขวานฐานสิงห์จะคมชัด..ฐานล่างจะเป็นแท่งเหลี่ยมชัดเจน..

กรอบพระ.. จะเป็นกรอบสำเร็จรูป..จะเป็นแม่พิมพ์พิเศษ 3 ชิ้น..ชิ้นหน้า..ชิ้นหลัง..และชิ้นกรอบข้าง..อัดพิมพ์พระสำเร็จรูปออกมาเลย ..ไม่มีการตัดแต่งขอบ..จะไม่ปรากฎรอยตัดตอกไม้..แบบเก่า..ให้เห็นอีกเลย..จะ ปรากฎเห็นเส้นวาสนา หรือกรอบกระจกบ้างแต่เป็นแบบสำเร็จรูป..โดยตั้งใจให้ปรากฎ

หลังพระ.. จะเรียบ..หรือ..รอยอื่น ๆ ที่ตั้งใจทำให้ปรากฎขึ้นจากแบบพิมพ์กรอบสำเร็จรูป 3 ชิ้น..เช่นรอยใบโพธิ์..หัวใจ..หรือรอยขั้นบันได..เป็นต้น..ไม่ใช่ปรากฎโดย ธรรมชาติความเก่า

พระชุดนี้เป็นพระที่แปลก และสวยงามอย่างที่เห็นกัน..นักเลงพระเครื่องจึงตีเก๊ผิดพิมพ์..และมองข้าม พระพิมพ์สมเด็จวัดระฆัง.
ขอบคุณ และศึกษาเพิ่มไดที่ http://www.9pha.com/?cid=703761